Bangladeş’te fırtınalar kopuyor; Şeyh Hasina’nın on altı yıllık iktidarının sonu geldi. 1996’da babası Bangabandhu Şeyh Mujibur Rahman’ın mirasını devralarak başbakanlık koltuğuna oturan Hasina, ülkenin ekonomik kalkınmasında önemli adımlar atsa da, otoriter yönetim tarzı nedeniyle eleştirilerin odağı oldu. Gücünü babasının mirasından alan bu kadın, ekonomik büyümeye odaklanırken demokrasiyi hiçe sayarak halkın üzerinde baskı kurmayı tercih etti.
Hasina’nın iktidara gelişinden bu yana Bangladeş, ekonomik büyümede istikrarlı bir yol izledi. 2022’de yıllık %6.1’lik büyüme oranıyla umut veren bir tablo çizse de, 2023’te bu oran %5.2’ye düştü. Döviz rezervleri eriyor, ekonomi üzerindeki baskı artıyordu. 2021’de 48 milyar dolar olan rezervler, 2024 başında 32.7 milyar dolara kadar geriledi. Tekstil sektörüne dayalı ekonomi, düşük ücretler ve kötü çalışma koşulları nedeniyle sıkıntı yaşıyor; işçi huzursuzlukları artıyordu. Ülkenin ekonomisi, tekstil makinelerinin gürültüsüyle çalkalanırken, işçilerin huzursuzluğu sokaklara taştı.
2024’te ayaklanmalar, üniversite öğrencilerinin sokaklara dökülmesiyle başladı. Gençler, hükümetin uyguladığı kota sistemine karşı seslerini yükseltirken, Hasina’nın “hainlerin işi” dediği bu protestolar, halk arasında daha da büyük bir öfkeye yol açtı. Temmuz ayındaki şiddetli hükümet müdahalesi, kıvılcımı yangına çevirdi; geniş çaplı gösteriler başladı. Halkın öfkesi, hükümetin duvarlarına çarpıyordu; ve bu çarpışma, duvarları yıkmaya yetti.
Protestoların yayılması ve uluslararası baskının artmasıyla birlikte, Hasina’nın yönetimi zayıfladı. ABD ve Avrupa Birliği, insan hakları ihlallerine karşı seslerini yükseltirken, Hindistan ve Çin, bölgedeki istikrarı korumak istiyordu. Batı’nın baskıları, Hasina’nın devrilme sürecini hızlandırdı; sokağın sesi, sarayın sessizliğini deldi geçti. Halk ayaklanmaları, özellikle işçilerin grevleri, bu düşüşte önemli bir rol oynadı. Tekstil işçilerinin direnişi, sokakların özgürlük şarkısı oldu.
Hasina, yolsuzluk, insan hakları ihlalleri ve seçim hileleriyle suçlanıyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü ve diğer kuruluşlar, hükümeti muhalifleri susturmak ve medya özgürlüğünü kısıtlamakla eleştiriyor. Muhalefet liderleri, Hasina’nın “ülkenin demokratik temellerini zayıflattığını” söylüyor. Hasina’nın yönetimi, demokrasiyi kısıtlayan bir kale inşa etmişti; şimdi ise bu kale yıkılıyor.
Hasina’nın en güçlü rakiplerinden biri olan Bangladeş Milliyetçi Partisi (BNP) lideri Khaleda Zia, halkın desteğini arkasına alarak daha demokratik bir düzen vaat ediyor. Ayrıca, yeni lider olarak öne çıkan isimlerden biri de genç reformist politikacı Kamal Hossain. O, şeffaf bir yönetim ve sosyal adalet üzerine kurulu bir gelecek sözü veriyor. Geçici hükümet, muhalefetin çeşitli fraksiyonlarından ve sivil toplumdan temsilcilerin yer aldığı geniş tabanlı bir koalisyon olarak kuruluyor. Bu hükümetin amacı, ülkeyi yeni ve adil seçimlere götürmek olacak.
Bangladeş halkı, daha fazla özgürlük, adalet ve ekonomik fırsatlar istiyor; sokaklar, yeni bir gelecek için umut dolu. Kriz, otoriter yönetimlerin uzun vadede sürdürülemeyeceğini ve halkın iradesine saygı göstermenin önemini ortaya koyuyor. Dünya, bu olaylardan demokrasinin korunmasının ne kadar elzem olduğunu öğrenmeli. Halkın iradesi, en güçlü sarayları bile yerle bir edebilir.
Seyfi Elçiboğa
Kaynakça:
- Bertelsmann Stiftung BTI 2024: Bangladesh
- Human Rights Watch World Report 2024: Bangladesh
- OHCHR: UN Experts Call for End to Violent Crackdown
- The Diplomat: Economy Hangs in the Balance
- Chatham House: Opposition and Worker Protests
- International Republican Institute: Final Report on Bangladesh Elections
- Institut d’Études de Géopolitique Appliquée: January 2024 Elections
- The Diplomat: Bangladesh Reels Under Crisis
- Freedom House: Freedom in the World 2024
- World Bank: World Development Indicators
- Asian Development Bank Reports
- International Monetary Fund Reports
- South Asia Terrorism Portal Reports
- UNICEF Reports on Bangladesh
- Bangladesh Economic Review
- Centre for Policy Dialogue, Bangladesh
- Global Voices: Bangladesh Digital Rights
- Meta Report: Bangladesh Digital Rights
- Al Jazeera Reports on Bangladesh
- The Independent: Bangladesh Political News