Mıtırp ya da Karaçiler olarak da bilinen Domlar, yani bölgenin çingeneleri, Mardin’in haklarında en az bilgi sahibi olunan topluluğudur.
Kendilerini Sazbend olarak tanımlayan Domlar, bölgenin müzisyenleridir. Kendileri ile yapılan görüşmelerde, Hindistan’dan Dom, Rom ve Lom olmak üzere üç kavim halinde çıkmış olduklarını dile getirirler. Yine bu söyleşilerde, Romların batıya, Lomların kuzeye ve Domların da bu bölgeye, yani güneye geldiklerini aktarmaktadırlar.
Kendilerine has Domani dilini konuşan bu halkın bu dili halen koruyor ve konuşuyor olması bizce sosyal bir mucizedir. Zira tahminlerimize göre yaklaşık 2000 yıldır bu coğrafyada olan Domlar, bölgedeki baskın diller olan Kürtçe, Arapça ve Türkçeyi öğrenmelerine rağmen kendi dillerinden vazgeçmemişlerdir. Domların asimile olmamalarının belki de en temel nedeni, göçebe yaşam tarzlarıdır.
Günümüzde en çok Nusaybin, Dargeçit ve Midyat ilçelerinde yaşayan Domlar, yakın zamana kadar konar-göçer bir topluluk olarak varlıklarını sürdürmüşler ve ancak son dönemde kentlerin varoşlarında yerleşik hayata geçmişlerdir. Rıbab adlı üç telli müzik aletini çalmaktaki ustalıklarıyla bilinen Domlar, bu sanatı kuşaktan kuşağa aktarırlar. Bu enstrüman literatürde Kürt Rıbabı olarak da geçmektedir.
Bize göre Domlar, bölgenin yaşayan canlı belleği olan dengbêjlik, yani ozanlık geleneğini yaşatan temel unsurdur. Onlar sayesinde yüzlerce hikaye, destan ve yaşanmışlık ezgilere işlenerek günümüze kadar gelebilmiştir. Anadolu’nun kayıp ve bilinmeyen halklarından biri olan Domların halen Mardin şehrinde varlık gösteriyor olmasını büyük bir şans ve zenginlik olarak görüyoruz.
Her halkın kendisini kattığı kadar aldığı, söylediği kadar duyduğu bir şehrin kısa bir kimlik tanımıdır bu saydığımız halklar.